Księgi wieczyste mają podstawowe znaczenie w kontekście obrotu nieruchomościami. Chodzi nie tylko o kwestie związane z własnością. Warto również pamiętać o sprawach powiązanych np. z wpisem hipoteki oraz wpisaniem roszczenia przyszłego nabywcy lokalu lub domu po zawarciu umowy deweloperskiej. Nasz artykuł przygotowaliśmy głównie z myślą o osobach, które zamierzają kupić dom lub lokal od dewelopera. Nawet jeśli w przypadku takich klientów firm deweloperskich każdy wpis do księgi wieczystej będzie załatwiał notariusz, to podstawowe informacje prawne też okażą się przydatne. Chodzi między innymi o to, jak sąd wprowadza zmiany w księdze wieczystej. Warto wiedzieć, że obowiązujące przepisy nie wymagają, aby we wszystkich sytuacjach wniosek o wpis w księdze wieczystej złożył notariusz. Czasem odpowiedni wniosek (związany np. z wpisem hipoteki) może złożyć sam nabywca mieszkania lub domu. Dlatego wyjaśniamy, jak dokonać wpisu do księgi wieczystej (konkretniej rzecz ujmując: jak złożyć wniosek o wpis w księdze wieczystej oraz inne dokumenty, które będą podstawą wpisu).
Spis treści
Zmiany w księdze wieczystej: co dokładnie mówią przepisy?
W pierwszej kolejności, na pewno warto wyjaśnić, że wpis do księgi wieczystej jest niemożliwy bez przeprowadzenia formalnego postępowania przez sąd wieczystoksięgowy (będący odpowiednim wydziałem sądu rejonowego). Zasady wspomnianego postępowania wieczystoksięgowego reguluje ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – kodeks postępowania cywilnego (zobacz artykuł 626 indeks 1 – artykuł 628 KPC). Przepisy tego kodeksu wskazują, że sprawy w postępowaniu wieczystoksięgowym są rozstrzygane podczas posiedzenia niejawnego. Warto pamiętać, że zasady określone przez kodeks postępowania cywilnego dotyczą również założenia księgi wieczystej. Taka czynność następuje bowiem z chwilą dokonania pierwszego wpisu.
Uczestnikiem postępowania wieczystoksięgowego oprócz osoby składającej wniosek o wpis, może być tylko osoba lub instytucja, której ma dotyczyć wspomniany wniosek. Chodzi o osobę fizyczną lub prawną, której prawa będą obciążone lub wykreślone albo na rzecz której wpis ma nastąpić. Sam wniosek o wpis w księdze wieczystej może składać właściciel nieruchomości, użytkownik wieczysty, osoba na rzecz której wpis ma nastąpić albo wierzyciel posiadający prawo możliwe do ujawnienia w księdze wieczystej. Odpowiednie wnioski mogą też składać organy administracji publicznej.
Kodeks postępowania cywilnego informuje również, że wniosek o wpis w księdze wieczystej powinien zostać złożony na odpowiednim formularzu. W praktyce chodzi o formularz KW-WPIS. Jest on wykorzystywany przez osobę, w której interesie leżą zmiany w księdze wieczystej. Wspomniany formularz oprócz danych wnioskodawcy, numeru zmienianej księgi wieczystej oraz treści wnioskowanego wpisu, zawiera również rubrykę dotyczącą uczestników postępowania. W przypadku wpisu hipoteki, takim uczestnikiem postępowania będzie bank finansujący nieruchomość (np. mieszkanie od dewelopera).
Formularz KW-WPIS powinien jasno precyzować, jakie zmiany w księdze wieczystej mają nastąpić. Przykładem jest następująca informacja od wnioskodawcy dla sądu: „Wnioskuję o wpisanie w dziale IV księgi dotyczącym nieruchomości o numerze księgi wieczystej …………………, umownej hipoteki do kwoty ………. zł na rzecz banku ……… z siedzibą w …………”. Do formularza KW-WPIS (sporządzonego w dwóch egzemplarzach) trzeba załączyć dokumenty informujące o podstawie dokonania wpisu. Może być to na przykład zaświadczenie z banku o zabezpieczeniu kredytu w formie hipoteki do określonej wartości. Zgodnie z artykułem 95 prawa bankowego, takie zaświadczenie stanowi samodzielną podstawę do wpisania hipoteki. Jest to wyjątek od ogólnej zasady, zgodnie z którą oświadczenie o ustanowieniu hipoteki powinno posiadać formę notarialną.
Wpis w księdze wieczystej zwykle jest formalnością, o ile posiada odpowiednią podstawę prawną, a formularz został odpowiednio wypełniony i ma właściwe załączniki. Przykładem takiej nieproblematycznej zmiany w księdze wieczystej jest wpisanie lub wykreślenie hipoteki. Warto jednak zasygnalizować, że czasem sąd wieczystoksięgowy może oddalić wniosek o wpis w księdze wieczystej z powodu braku podstaw prawnych lub istnienia przeszkód wykluczających jego dokonanie. Decyzję o oddaleniu wniosku potwierdza wydane postanowienie.
Wpis do księgi wieczystej: w razie odmowy można się odwołać
Warto podkreślić, że w przypadku negatywnego stanowiska sądu wieczystoksięgowego odnośnie dokonania lub wykreślenia wpisu, strona niezadowolona z rozstrzygnięcia może wykorzystać możliwości odwoławcze. Chodzi o apelację do sądu wyższej instancji, a nawet skargę kasacyjną lub skargę nadzwyczajną. Innym rozwiązaniem jest możliwość wcześniejszego wniesienia przez stronę postępowania skargi do sądu na orzeczenie referendarza sądowego. Chodzi o orzeczenie będące jednocześnie wpisem, które kwestionuje jedna ze stron postępowania.
Zaskarżyć można również postanowienie referendarza o odmowie dokonania wpisu. Skarga na czynności referendarza sądowego jest możliwa na przykład wtedy, gdy osoba wnioskująca o ustanowienie hipoteki na rzecz banku (finansującego nowe mieszkanie) zauważa, że dokonany wpis do księgi wieczystej zawiera błędy. Źródłem takiej informacji o ewentualnych błędach jest zawiadomienie, które sąd wysyła po dokonaniu wpisu. Wspomniane zawiadomienie zawiera podstawowe informacje na temat wpisu, które można darmowo i szybko zweryfikować w systemie Elektronicznych Ksiąg Wieczystych (ekw.ms.gov.pl). Warto wiedzieć, że po złożeniu skargi na orzeczenie lub postanowienie referendarza sądowego, sąd odnosi się do sprawy wydając postanowienie albo orzeczenie (w formie wpisu lub zmiany wpisu do księgi wieczystej). Decyzję sądu można zaskarżyć w ramach apelacji.
Zmiany w księdze wieczystej zapowiada wcześniejsza wzmianka
Jeszcze zanim sąd dokona odpowiedniego wpisu, w księdze wieczystej pojawi się odpowiednia wzmianka o rejestracji wniosku. Zawiera ona skrótowe informacje na temat złożonego wniosku i daty jego rejestracji. Przykładowo, wzmianka zapowiadająca wpis hipoteki lub jej wykreślenie, znajdzie się w dziale czwartym księgi wieczystej (tym samym co hipoteka). Wzmianki w księdze wieczystej stanowią ostrzeżenie na przykład dla osób zainteresowanych zakupem nieruchomości i jednocześnie informują wnioskodawcę, że sąd zarejestrował wniosek o wpis w księdze wieczystej. Pojawienie się wzmianek można łatwo sprawdzić w systemie Elektronicznych Ksiąg Wieczystych.
Wspomniane wzmianki oczywiście znikają, gdy pojawi się wnioskowany wpis do księgi wieczystej. Warto pamiętać, że w przypadku hipoteki, taki wpis ma wyjątkowy charakter (konstytutywny). Oznacza to, że hipoteka powstaje dopiero z chwilą dokonania jej wpisu w księdze wieczystej. Do tego momentu, bank może naliczyć wyższe koszty dotyczące ubezpieczenia pomostowego z uwagi na brak odpowiedniego (docelowego) zabezpieczenia kredytu. To inna sytuacja niż podczas przeniesienia własności nieruchomości. Zmiana właściciela następuje bowiem w momencie zawarcia umowy i nie zależy od wpisu wieczystoksięgowego.
Spłata kredytu mieszkaniowego uzasadnia wniosek o wykreślenie hipoteki. W kontekście wykreślania wcześniejszych wpisów, warto przypomnieć, że wedle artykułu 626 indeks 8 paragraf 7 kodeksu postępowania cywilnego, wykreślenie wpisu jest traktowane tak samo jak nowy wpis. To oznacza między innymi, że zmiany w księdze wieczystej zakładające wykreślenie wpisu też wymagają złożenia odpowiedniego wniosku (na formularzu KW-WPIS) oraz potrzebnych dokumentów. Spodziewane wykreślenie wpisu dotyczącego np. hipoteki także sygnalizuje odpowiednia wzmianka. Wzmianka w księdze wieczystej może informować również o wniesionej apelacji, skardze kasacyjnej lub skardze na orzeczenie referendarza sądowego.
Wniosek o wpis w księdze wieczystej często składa notariusz
Kodeks postępowania cywilnego w rozdziale dotyczącym postępowania wieczystoksięgowego zwraca również uwagę na pewien przywilej notariuszy. Mianowicie, mogą oni składać internetowy wniosek o wpis w księdze wieczystej. Taki wniosek o zmiany w księdze wieczystej jest dostarczany do sądu poprzez specjalny system informatyczny, do którego dostępu nie ma zwykły Kowalski. Co więcej, obecnie notariusz jest zobligowany do tego, aby wnioskować o wpis do księgi wieczystej tylko w trybie online. Identyczna zasada dotyczy również komornika sądowego.
Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie dostarcza więcej informacji związanych z obowiązkami notariusza w kontekście wpisu do księgi wieczystej. Mianowicie, wspomniany akt prawny informuje, że w pewnych okolicznościach notariusz jest ustawowo zobowiązany do złożenia wniosku o wpis poprzez system online. To bardzo ważna informacja, bo obowiązek notariusza oznacza, że strona umowy (aktu notarialnego) nie może samodzielnie wnioskować o zmiany w księdze wieczystej. Takie rozwiązanie przewidziano między innymi w stosunku do umów przenoszących prawo własności nieruchomości. Zatem wniosek o wpis w księdze wieczystej nowego właściciela notariusz składa samodzielnie (nie później niż w dniu sporządzenia aktu notarialnego).
Identyczna zasada związana z koniecznością złożenia wniosku przez notariusza dotyczy roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości, które musi zostać wpisane do księgi wieczystej zabudowywanego gruntu po sporządzeniu umowy deweloperskiej. Nowa ustawa deweloperska, która zacznie obowiązywać od 1 lipca 2022 r. również przewiduje konieczność wpisu wspomnianego roszczenia. Przepisy ustawy prawo o notariacie zostały już odpowiednio dostosowane do zmienionej ustawy deweloperskiej. To oznacza, że po 1 lipca 2022 r. nic się nie zmieni w temacie wpisu roszczenia do zawarciu umowy deweloperskiej. Wniosek o wpis w księdze wieczystej dotyczący takiego roszczenia nadal samodzielnie będzie składał notariusz. Po zawarciu umowy przenoszącej własność nieruchomości, odpowiedni wniosek o założenie księgi wieczystej i wpis pierwszego właściciela również złoży notariusz.
W świetle analizowanych przepisów okazuje się, że nabywca nowej nieruchomości deweloperskiej ma ograniczone możliwości samodzielnego wnioskowania o wpis do księgi wieczystej. Zatem częste pytania dotyczące tego, jak dokonać wpisu w księdze wieczystej nieruchomości (bez pomocy notariusza) będą miały ograniczone znaczenie dla klienta firmy deweloperskiej. Odnoszą się one wyłącznie do przypadku, w którym nabywca nieruchomości od dewelopera chce samodzielnie złożyć wniosek o wpis w księdze wieczystej tworzący hipotekę na rzecz banku.
Alternatywa dla samodzielnego wnioskowania o wpis przez dłużnika bankowego polega na tym, że hipoteka niejako przy okazji zostaje ustanowiona w treści aktu notarialnego (dotyczącego sprzedaży nowego mieszkania lub domu). Wówczas to notariusz zostaje zobligowany do wnioskowania o wpis do księgi wieczystej, a także do pobrania odpowiedniej opłaty sądowej i naliczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (od wpisu hipoteki). O opłatach sądowych oraz wspomnianym podatku PCC napiszemy więcej w kolejnym rozdziale naszego artykułu.
Wpis w księdze wieczystej niestety wiąże się z pewną opłatą
Osoba składająca wniosek o wpis w księdze wieczystej, na pewno nie uniknie pewnych kosztów. Mowa o opłatach sądowych w postępowaniu wieczystoksięgowym. Ich wysokość ustala specjalna ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Ten akt prawny informuje, że założenie księgi wieczystej wiąże się z opłatą wynoszącą 100 zł (według stanu z początku listopada 2021 r.). Kiedyś taka sama czynność sądu kosztowała 60 zł.
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. wskazuje też, że za wpis prawa własności trzeba zapłacić 200 zł. Identyczna stawka (200 zł) dotyczy wpisu hipoteki. Jeżeli hipoteka została ustanowiona w akcie notarialnym, to notariusz oprócz opłaty za założenie księgi wieczystej i wpis własności naliczy też 219 zł (w tym dodatkowe 19 zł podatku od czynności cywilnoprawnych.) Opłata sądowa na poziomie 150 zł, którą w połowie powinien sfinansować deweloper, dotyczy natomiast wpisu roszczenia wynikającego z umowy deweloperskiej.
Samodzielny wniosek o wpis w księdze wieczystej dotyczący hipoteki oznacza, że wnioskodawca będzie musiał uiścić w sądzie 200 zł, dodatkowo zapłacić 19 zł podatku PCC i samodzielnie złożyć odpowiednią deklarację podatkową w urzędzie skarbowym. Załatwienie formalności z pomocą notariusza to zatem wygodne rozwiązanie. Warto jednak pamiętać, że notariusz może pobrać dodatkową opłatę wynoszącą 200 zł + 23% VAT za złożenie online wniosku o zmiany w księdze wieczystej (zobacz: Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2013 r. – sygn. akt III CZP 5/13).
Dodaj komentarz